Ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym (Dz. U. z 2023 r. poz. 1429) zakłada przebudowę
od 1 stycznia 2024 r. dotychczasowego systemu świadczeń dla osób z niepełnosprawnościami oraz ich opiekunów poprzez:
- wprowadzenie do systemu prawnego nowego świadczenia - świadczenia wspierającego, kierowanego bezpośrednio
do osoby z niepełnosprawnością w wieku od ukończenia 18 r. życia,
- zmiany w warunkach przyznawania funkcjonującego obecnie świadczenia pielęgnacyjnego,
- likwidację specjalnego zasiłku opiekuńczego.
ŚWIADCZENIE WSPIERAJĄCE
Ww. ustawa o świadczeniu wspierającym, wprowadza nowy rodzaj świadczenia, tj. świadczenie wspierające,
które będzie skierowane bezpośrednio do osób z niepełnosprawnościami. Celem świadczenia wspierającego
jest udzielenie osobom niepełnosprawnym mającym potrzebę wsparcia, pomocy służącej częściowemu pokryciu wydatków związanych z zaspokojeniem szczególnych potrzeb życiowych tych osób.
Uprawnionymi do świadczenia wspierającego będą osoby z niepełnosprawnościami w wieku
od ukończenia 18 roku życia, które uzyskają decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia - na poziomie
od 70 pkt do 100 pkt. Poziom potrzeby wsparcia będzie ustalany w formie decyzji przez wojewódzkie zespoły
do spraw orzekania o niepełnosprawności.
Wniosek o świadczenie wspierające będzie mogła złożyć osoba z niepełnosprawnościami, o której mowa powyżej lub jej przedstawiciel – osoba upoważniona do jej reprezentowania (wyłącznie elektronicznie),
dopiero po uzyskaniu decyzji o poziomie potrzeby wsparcia, a przyznawanie i wypłacanie świadczenia wspierającego będzie realizowane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Ustawa o świadczeniu wspierającym wejdzie w życie 1 stycznia 2024 r. z pewnymi wyjątkami:
- od 1 stycznia 2024 r. – świadczenie wspierające będzie dostępne dla osób z niepełnosprawnościami z ustalonym poziomem potrzeby wsparcia od 87 do 100 pkt,
- od 1 stycznia 2025 r. – świadczenie wspierające będzie dostępne dla osób z niepełnosprawnościami z ustalonym poziomem potrzeby wsparcia od 78 do 86 pkt,
- od 1 stycznia 2026 r. - świadczenie wspierające będzie dostępne dla osób z niepełnosprawnościami z ustalonym poziomem potrzeby wsparcia od 70 do 77 pkt.
Możliwość uzyskania świadczenia wspierającego od 1 stycznia 2024 r. będzie miała także osoba, na którą zarówno na podstawie dotychczasowych, jak i nowych przepisów, przyznano prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, albo zasiłku dla opiekuna, której potrzebę wsparcia określono na poziomie niższym niż 89 punktów.
Kwota otrzymywanego świadczenia wspierającego będzie powiązana z wysokością renty socjalnej,
której aktualna wysokość w roku 2023 po waloryzacji wynosi 1588,44 zł miesięcznie brutto. W 2024 roku będzie -
jak co roku - waloryzowana. Świadczenie wspierające przysługuje w wysokości od 40 proc. do 220 proc.
renty socjalnej.
Ustawa o świadczeniu wspierającym, wprowadza także możliwość opłacania przez ZUS składki
na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz zdrowotne, za osobę, która udziela wsparcia osobie niepełnosprawnej z ustaloną potrzebą wsparcia na poziomie od 70 do 100 punktów (warunkiem jest niepodejmowanie przez nią zatrudnienia oraz wspólne zamieszkiwanie i gospodarowanie z osobą wymagającą wsparcia). Objęcie ww. ubezpieczeniami będzie realizowane przez ZUS, na wniosek opiekuna składany do ZUS.
ŚWIADCZENIE PIELĘGNACYJNE NA NOWYCH ZASADACH
Od 1 stycznia 2024 r. świadczenie pielęgnacyjne będzie przysługiwać wyłącznie osobom sprawującym opiekę nad osobą w wieku do ukończenia 18 roku życia.
Istotną zmianą w stosunku do obowiązujących przepisów będzie możliwość jednoczesnego pobierania świadczenia pielęgnacyjnego i podjęcia zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Na możliwość pobierania świadczenia nie będą wpływać także pobierane przez opiekuna świadczenia emerytalno-rentowe.
Ponadto nowe regulacje dotyczące świadczenia pielęgnacyjnego przewidują, że w przypadku gdy opiekun sprawuje opiekę nad więcej niż jedną osobą niepełnosprawną w wieku do ukończenia 18 roku życia
legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności
łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, to wysokość świadczenia pielęgnacyjnego, podwyższa się
o 100% na drugą i każdą kolejną osobę, nad którą sprawowana jest opieka (dotyczy to osób - opiekunów wymienionych w art. 17 ust. 1-3, osób będących rodziną zastępczą oraz osób prowadzących rodzinny dom dziecka) – konieczne jest złożenie przez opiekuna wniosku o podwyższenie świadczenia.
Osoba pobierająca świadczenie pielęgnacyjne w związku z opieką nad dzieckiem w wieku do ukończenia
18. roku życia, która po 31 grudnia 2023 r. będzie chciała otrzymać świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach
(z możliwością podejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej) musi po tej dacie zrezygnować z pobierania świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie dotychczasowych przepisów i złożyć wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie nowych przepisów.
Zmianie uległ również katalog osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, świadczenie pielęgnacyjne od 1 stycznia 2024 r.
będzie przysługiwać:
2) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1359 oraz z 2022 r. poz. 2140) ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom,
3) opiekunowi faktycznemu dziecka,
4) rodzinie zastępczej, osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka, dyrektorowi placówki opiekuńczo-wychowawczej, dyrektorowi regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej albo dyrektorowi interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego,
– jeżeli sprawują opiekę nad osobą w wieku do ukończenia 18. roku życia legitymującą się orzeczeniem
o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia,
rehabilitacji i edukacji.
Uwaga: opisane wyżej, nowe warunki przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego, które obowiązywać będą od 1 stycznia 2024 r. nie dotyczą osób, które na zasadzie zachowania praw nabytych, będą pobierać
to świadczenie na podstawie przepisów dotychczasowych.
Ponadto nowym przepisem, który zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2024 r. jest art. 17 ust. 4a, zgodnie
z którym, w przypadku śmierci osoby wymagającej opieki, osoba sprawująca opiekę zachowuje prawo
do świadczenia pielęgnacyjnego do ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpił zgon osoby wymagającej opieki. Analogiczna regulacja obowiązująca od 1 stycznia 2024 r. dotyczyć będzie osób pobierających świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy i zasiłek dla opiekuna na podstawie przepisów dotychczasowych (dotyczyć będzie jednak tylko przypadków gdy śmierć osoby wymagającej opieki nastąpiła
po 31 grudnia 2023 r.).
SPECJALNY ZASIŁEK OPIEKUŃCZY
Z dniem wejścia w życie ustawy o świadczeniu wspierającym, czyli 1 stycznia 2024 r. zostaje uchylony art. 16a ustawy o świadczeniach rodzinnych regulujący zasady przyznawania specjalnego zasiłku opiekuńczego.
Oznacza to, że od tej daty specjalny zasiłek opiekuńczy nie będzie już przyznawany dla nowych wnioskodawców.
Zasiłek ten będzie mógł być przyznany po 31 grudnia 2023 r., osobom które uzyskały do niego prawo
przed 31 grudnia 2023 r., jedynie na podstawie przepisów przejściowych, na zasadzie zachowania praw nabytych, zgodnie z art. 63 ustawy o świadczeniu wspierającym.
OCHRONA PRAW NABYTYCH OPIEKUNÓW – PRZEPISY PRZEJŚCIOWE
Ustawa o świadczeniu wspierającym wprowadza jednocześnie przepisy mające na celu pełną ochronę praw nabytych osób, które nabyły bądź nabędą na starych, obowiązujących przed wejściem w życie ustawy,
tj. do 31 grudnia 2023 r. przepisach, prawo do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego. Osoby te będą mogły w dalszym ciągu pobierać wymienione świadczenia zgodnie z dotychczasowymi przepisami. Prawo do pobierania tych świadczeń na zasadach dotychczasowych zostało uregulowane w art. 63 u.ś.w.
Osoby te zachowują prawo do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego
na zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r., również w przypadku, gdy osobie nad którą sprawują opiekę zostało wydane nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenie o niepełnosprawności.
Warunkiem zachowania prawa odpowiednio do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego w tym przypadku będzie złożenie wniosku o nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności
w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin ważności dotychczasowego
orzeczenia, a następnie złożenie wniosku o ustalenie prawa odpowiednio do świadczenia pielęgnacyjnego
albo specjalnego zasiłku opiekuńczego w terminie 3 miesięcy, licząc od wydania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności.
Prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego na zasadach dotychczasowych przysługiwać będzie ww. osobom również po upływie okresu zasiłkowego, na który prawo zostało przyznane (czyli także na kolejne okresy zasiłkowe), pod warunkiem, że wniosek o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego na nowy okres zasiłkowy zostanie złożony w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym zakończył się dotychczasowy okres zasiłkowy.
Osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne na dotychczasowych zasadach, które sprawują opiekę
nad dziećmi do ukończenia 18 roku życia, mają prawo do jednokrotnego wyboru zasad dalszego pobierania świadczenia pielęgnacyjnego. Decydując się na pozostanie na dotychczasowych warunkach, osoby te nie będą objęte możliwością podejmowania zatrudnienia czy pobierania świadczeń emerytalno-rentowych, ale będą mogły wnioskować
o świadczenie pielęgnacyjne również w przypadku wydania kolejnego orzeczenia o niepełnosprawności dla osoby wymagającej opieki (przy zachowaniu terminów na złożenie wniosku o ustalenie stopnia niepełnosprawności
oraz wniosku o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego). Wybierając natomiast nowe przepisy, osoby te będą mogły podejmować zatrudnienie czy pobierać świadczenia emerytalno-rentowe, jednak będą uprawnione do pobierania świadczenia pielęgnacyjnego wyłącznie do ukończenia 18 roku życia przez dziecko.
ŚWIADCZENIE PIELĘGNACYJNE A ŚWIADCZENIE WSPIERAJĄCE
Przepisy przejściowe o świadczeniu wspierającym wprowadzają dodatkową, negatywną przesłankę,
która przewiduje, że świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy przyznane na zasadach dotychczasowych oraz zasiłek dla opiekuna, nie przysługują jeżeli osoba wymagająca opieki będzie miała przyznane prawo do świadczenia wspierającego.
W sytuacji, gdy osoba z niepełnosprawnościami złoży wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wspierającego, konieczne będzie:
- zawieszenie postępowania o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, zasiłku dla opiekuna.
- zawieszenie wypłaty przyznanego już świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, zasiłku dla opiekuna.
W przypadku odmowy przyznania osobie wymagającej opieki świadczenia wspierającego lub pozostawienia wniosku o to świadczenie bez rozpatrzenia - świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek
dla opiekuna, zostaną wypłacone od momentu ich wstrzymania, do końca okresu na jaki je przyznano, jeżeli opiekun nadal spełnia warunki określone w brzmieniu dotychczasowym.
Świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy, zasiłek dla opiekuna, wypłacony opiekunowi
za okres, za który osoba wymagająca opieki otrzymała świadczenie wspierające, będzie świadczeniem nienależnie pobranym. Do jego zwrotu wraz z odsetkami będzie zobowiązany opiekun.
W związku z powyższym, osoby pobierające lub wnioskujące o świadczenia opiekuńcze mają obowiązek poinformowania o złożeniu wniosku o świadczenie wspierające przez osobę wymagającą opieki, jak również
o przyznaniu przez ZUS takiego świadczenia.
Jednocześnie wskazuje się, że szczegółowe warunki nabywania prawa do świadczenia kierowanego do osób niepełnosprawnych mających potrzebę wsparcia oraz zasady przyznawania i wypłacania tego świadczenia regulują przepisy ustawy z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym (Dz. U. z 2023 r. poz. 1429),
a postępowanie w sprawie świadczenia wspierającego prowadzi oraz świadczenie to wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Szczegółowe informacja na temat zasad przyznawania świadczeń opiekuńczych można uzyskać w siedzibie
tut. Ośrodka, ul. Młynarska 11, 84-351 Nowa Wieś Lęborska (pok. 11 i 12) oraz telefonicznie 59 8612 474
(wewn. 21 i 23)